Οικονομική κρίση Τι αλλάζει στη φοιτητική ζωή

Η από χρόνια καθιερωμένη ρουτίνα των φοιτητών φαίνεται να τροποποιείται εφέτος, τουλάχιστονστα σημεία. Η οικονομική κρίση, η διαφοροποίηση στη νοοτροπία και τα καινούργια στέκια επηρεάζουν την καθημερινότητα των φοιτητών, που καλούνται να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.

Πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, έξω από το Πάντειο Πανεπιστήμιο,
περιμετρικά της σχολής, δεκάδες αγγελίες για ενοικίαση σπιτιών είναι κολλημένες παντού αδιακρίτως: πάνω στα κάγκελα, στους τοίχους, στα καρτοτηλέφωνα, στο κράσπεδο του πεζοδρομίου, στα ψυγεία των περιπτέρων, στις στάσεις των λεωφορείων, στο κουβούκλιο του θυρωρού, οπουδήποτε δηλαδή υπάρχει κενός χώρος. Ακόμη και οι κορμοί των δέντρων είναι σκεπασμένοι με τα «σεντόνια» των κοκκινοκίτρινων ενοικιαστηρίων. Παρόμοια εικόνα και στις υπόλοιπες σχολές της Αθήνας (Νομική, ΑΣΟΕΕ και Πανεπιστημιούπολη) αλλά και στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. Λογικό. Εφέτος οι βάσεις εισαγωγής καθυστέρησαν να ανακοινωθούν, με συνέπεια οι φοιτητές από την επαρχία να έχουν περιορισμένο χρόνο στη διάθεσή τους για να βρουν στέγη. Και, λόγω κρίσης, περιορισμένο μπάτζετ.
Ανάμεσα στην πληθώρα των ενοικιαστηρίων – πολλά ήταν ανορθόγραφα, μερικά γραμμένα στα αλβανικά, ενώ αρκετά περιείχαν ασυνήθιστες φράσεις, όπως, για παράδειγμα, «γκαρσονιέρα ιδανική για νέους επιστήμονες» ή «σπίτι κομπλεδούρα με όλα τα κομφόρ» – στριμώχνονταν αγγελίες για φροντιστήρια, διδασκαλία ξένων γλωσσών και προγράμματα υπολογιστών, ευκαιρίες ημιαπασχόλησης, αλλά και αγγελίες για πώληση επίπλων ή βιβλίων από προηγούμενους φοιτητές. Τέλος, υπήρχαν και κάποιες αγγελίες, οι περισσότερες εξ αυτών χειρόγραφες, που ζητούσαν συγκάτοικο: Είτε είχε βρεθεί ήδη το σπίτι και έψαχναν για τον έταιρο είτε έθεταν εαυτόν διαθέσιμο για συγκατοίκηση.
Γενικότερα, η οικονομική κρίση αφενός έχει επηρεάσει καθοριστικά τις συνήθειες των φοιτητών, πολλώ δε μάλλον των πρωτοετών της εφετινής χρονιάς, αφετέρου έχει αρχίσει σταδιακά να δημιουργεί μια καινούργια νοοτροπία, που μέχρι πρότινος απουσίαζε από την ελληνική κουλτούρα. Για παράδειγμα, το φαινόμενο της συγκατοίκησης, ευρέως διαδεδομένο στο εξωτερικό, τώρα παρουσιάζεται στην Ελλάδα ως τάση, τουλάχιστον στην πρωτεύουσα, κάτι το οποίο δεν επιβεβαιώνεται μόνο από τις χειρόγραφες αγγελίες, αλλά και από τις συζητήσεις στα φοιτητικά διαδικτυακά φόρουμ. Επίσης, η μεταπώληση ήδη χρησιμοποιημένων αντικειμένων – βιβλίων, σημειώσεων, στερεοφωνικών, υπολογιστών, επίπλων κ.ά. – αποκαλύπτει τη φιλοσοφία τού να μη χαθεί ούτε ένα ευρώ. «Στις μέρες μου το μεταχειρισμένο θεωρούνταν φτηνιάρικο, σήμερα δεν υπάρχει κανένας λόγος να πληρώνεις την υπεραξία των αντικειμένων, το θέμα είναι να κάνεις τη δουλειά σου» μου λέει ο Κώστας, πλανόδιος πωλητής βιβλίων έξω από τη Νομική Αθηνών.
Η Μαρία από την Πάτρα πέτυχε στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκε ήταν η συγκατοίκηση και το δεύτερο να βρει ένα σπίτι μακριά από το κέντρο (λόγω των επεισοδίων οι γονείς φοβούνται, και έτσι επιλέγουν πιο μακρινές περιοχές, που έχουν ωστόσο πρόσβαση στο μετρό). Αφού επικοινώνησε με όλους τους γνωστούς της στην Αθήνα, συμφώνησε με μια πατρινή φίλη της, που είναι τριτοετής στη Γυμναστική Ακαδημία, να μείνουν μαζί. Επειτα από ψάξιμο μιας εβδομάδας, τελικώς μετακόμισαν στον Νέο Κόσμο, σε διαμέρισμα 90 τ.μ., με ενοίκιο 600 ευρώ. «Προτιμώ να πληρώνω 300 ευρώ για αυτό το σπίτι, και ας το μοιράζομαι με κάποιον άλλον, παρά να δίνω τα ίδια λεφτά για μια γκαρσονιέρα 25 τ.μ» θα μου εξηγήσει η Μαρία, τη στιγμή που πακετάριζε τα τελευταία της πράγματα στην Πάτρα. Παρά την οικονομική κρίση πάντως, δεν παρατηρείται σημαντική πτώση στις τιμές των ενοικίων. Σύμφωνα με το μεσιτικό γραφείο JKB, που δραστηριοποιείται σε περιοχές πλησίον του Παντείου, η πτώση είναι της τάξεως του 5%-10%, καθώς οι φοιτητές αποτελούν στάνταρ πελατεία και η ζήτηση δεν εμφανίζει μείωση – με εξαίρεση τη γειτονιά του Αγίου Παντελεήμονα, για χρόνια παραδοσιακή «αποικία» των φοιτητών της ΑΣΟΕΕ, όπου πλέον, λόγω των επεισοδίων, δεν νοικιάζεται σχεδόν τίποτε.
Πρόσθετα στοιχεία που αποτυπώνουν την κρίση είναι η άνοδος του αριθμού αιτήσεων για τις φοιτητικές εστίες – χονδρικά ένας μέσος όρος 20%, διότι δεν έχει λήξει ακόμη η προθεσμία – και η αύξηση της επισκεψιμότητας στα εστιατόρια των πανεπιστημίων, όπου οι φοιτητές, επιδεικνύοντας την ειδική κάρτα, έχουν το δικαίωμα να σιτίζονται δωρεάν. Είναι ενδεικτικό πως ο Βασίλης, υπεύθυνος της εστίας στην ΑΣΟΕΕ (πρόκειται για την εστία με το καλύτερο φαγητό, αφού την επισκέπτονται φοιτητές από όλες τις σχολές, ακόμη και άποροι έρχονται εδώ), πέρυσι τους μήνες Απρίλιο-Μάιο, αύξησε τις μεσημεριανές μερίδες φαγητού από 1.500 σε 1.800. «Εχουμε γκραν σουξέ, τι να κάνουμε;» θα μου πει ο ίδιος, γελώντας, και θα προσθέσει: «Τον χειμώνα η ουρά ξεπερνάει τα 20-30 μέτρα, από τις 12.30 μέχρι τις 4.30 σερβίρουμε ασταμάτητα».
Εκτός από τις εστίες, που πλέον έχουν εξελιχθεί σε νούμερο ένα σημείο συνάντησης, οι «πρωτάρηδες» φοιτητές κοινωνικοποιούνται και στα στέκια (στην πλειονότητά τους καφετέριες) που βρίσκονται γύρω από τις σχολές. Χαρακτηριστικό σημείο είναι ο πεζόδρομος της Παπαζαχαρίου, ακριβώς πίσω από το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Από το 1997, χρονιά που λειτούργησε το θρυλικό «Μηχανουργείο» (έκλεισε πέρυσι το Πάσχα), ο δρόμος μετεξελισσόταν σταδιακά σε ένα ενιαίο στέκι, με τη μία καφετέρια να ξεφυτρώνει δίπλα στην άλλη. Σήμερα φαντάζει ως «φυσική συνέχεια» του πανεπιστημίου, λες και επρόκειτο για ιδιότυπη καφετέρια σε αμερικανικό campus. Την τελευταία πενταετία στην ευρύτερη περιοχή έχουν ανοίξει περίπου έξι καινούργιες επιχειρήσεις (και επίσης γνωστές αλυσίδες «γρήγορης εξυπηρέτησης» έχουν μεταμορφωθεί σε σύγχρονες καφετέριες για να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των φοιτητών), εκτοξεύοντας τα ενοίκια στα ύψη. «Λίγο περισσότερο από ένα κανονικό μεροκάματο κερδίζουμε» μου ομολογεί ο Βασίλης, που μαζί με τον Γιάννη αποφάσισαν το 2008 να ανοίξουν μια καφετέρια στον πεζόδρομο της Παπαζαχαρίου. Αν και φτιάχνουν πάνω από 15.000 καφέδες τη χρονιά, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν είναι πολλές. Και δεν αποτελούν εξαίρεση.
Σε γενικές γραμμές, οι επιχειρήσεις (καφετέριες, Internet cafe, μπιλιαρδάδικα κ.ά.) που είναι αγκυροβολημένες γύρω από τα πανεπιστήμια, μολονότι έχουν εξασφαλισμένη πελατεία, ακολουθούν την τάση των μαγαζιών του κέντρου – δηλαδή κλείνουν. Τα υψηλά ενοίκια, η περιορισμένη περίοδος κατά την οποία λειτουργούν (με την αφαίρεση των Σαββατοκύριακων, των δύο καλοκαιρινών μηνών και των γιορτών, προκύπτει καθαρά ένα εξάμηνο) και η συγκρατημένη κατανάλωση από τους φοιτητές – πλέον είναι μόνιμο φαινόμενο μια παρέα πέντε ατόμων να παραγγέλνει δύο καφέδες – τους οδηγούν στο λουκέτο. Μια βόλτα στο Κουκάκι και στην Πατησίων είναι άκρως διαφωτιστική. Εξάλλου, και καφετέριες που δεν κλείνουν δεν έχουν χρήματα να ανακαινιστούν. Φέρ’ ειπείν δύο μαγαζιά στο Πανεπιστήμιο Πειραιά (ΠΑ. ΠΕΙ.) είναι απαράλλακτα από τη δεκαετία του ’90. Οι μόνες επιχειρήσεις που συνεχίζουν σταθερά ή έστω με ελαφρά πτώση είναι τα «φωτοτυπάδικα», κατά τη φοιτητική διάλεκτο. «Βγάζουμε πάνω από 400.000 φωτοτυπίες τον χρόνο» θα μου πει η Αναστασία, που εργάζεται στο φωτοτυπείο της Παπαζαχαρίου.
Βέβαια, ένα μεγάλο μέρος των παραγγελιών τους περιλαμβάνει και τις σημειώσεις-φυλλάδια των φοιτητικών παρατάξεων, οι οποίες αναλαμβάνουν τον ρόλο του καθοδηγητή για τους πρωτοετείς. Για παράδειγμα, κάθε χρόνο εκδίδουν οδηγό σπουδών που αναφέρει όλα όσα πρέπει να ξέρει ένας φοιτητής (φανταστείτε έναν φοιτητή από την επαρχία, που σπουδάζει στη Νομική, να πρέπει να βρει την εστία στην οδό Αραχώβης – ο χάρτης είναι απαραίτητος). Φυσικά, οδηγό σπουδών τυπώνουν και οι γραμματείες των τμημάτων, ο οποίος χορηγείται με την εγγραφή των εισακτέων. Ωστόσο η «βοήθεια» που μπορεί να έχει ένας πρωτοετής διαφέρει πολύ από σχολή σε σχολή. Φέρ’ ειπείν, στο Πάντειο λειτουργεί ένα σύγχρονο κέντρο εξυπηρέτησης φοιτητών (στα πρότυπα των ΚΕΠ), ενώ στην ΑΣΟΕΕ υπάρχει από το 2003 ειδικό γραφείο εύρεσης στέγης, το οποίο συγκεντρώνει ενοικιαστήρια με χαμηλές τιμές. «Συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια έχει αναβαθμιστεί πάρα πολύ η υποδοχή των πρωτοετών φοιτητών και οι σχολές θα συνεχίσουν να βελτιώνονται όσο διαπιστώνουν τις πραγματικές ανάγκες των φοιτητών» θα μου πει ο Μάκης Σιγούρος, εκ μέρους της ΠΑΣΠ στην ΑΣΟΕΕ. Καλή η υποδοχή, απαραίτητη η ύπαρξη ενός συγκροτημένου helpdesk, το ζητούμενο όμως είναι να εκσυγχρονιστεί και το αντικείμενο των σπουδών. Οχι τίποτε άλλο, μην πάνε και τα λεφτά τσάμπα στο νοίκι…
Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 517, σελ. 36-42, 12/09/2010.