Ευγένιος Τριβιζάς: «Το παραμύθι έγινε μνημόνιο»

Συνέντευξη στον Soloup
Ευγένιος Τριβιζάς. Θέλει πολλές συστάσεις; Ψάξτε όλες τις παιδικές βιβλιοθήκες της επικράτειας  κι αν δεν βρείτε τουλάχιστον ένα βιβλιαράκι του, να μου τρυπήσετε τη μύτη. Κι όχι μόνο της επικράτειας. Έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές χώρες του κόσμου, (πρόσφατα μάλιστα και στα Τουρκικά ), θεατρικά έργα, τηλεοπτικές παραγωγές ή κινούμενα σχέδια έχουν στηριχτεί στα παραμύθια του, ενώ τα «Τρία Μικρά Λυκάκια» έφτασαν ακόμα στη δεύτερη θέση των αμερικάνικων παιδικών best sellers.  Η ιστορία βέβαια που μεγάλωσε γενιές και γενιές νεοελλήνων, είναι η θρυλική «Φρουτοπία». Το έργο που, αν δεν το ξέρετε, είναι εκτός των άλλων και η μεγαλύτερη
ελληνική σειρά κόμικς. Με 50 τεύχη και 1700 σελίδες! Ας δούμε τι λέει για όλα αυτά ο ίδιος ο δημιουργός.
Κύριε Τριβιζά όταν γράφετε, απευθύνετε σε παιδιά ή και στους γονείς τους; Γιατί έχετε εξ’ ίσου φανατικούς και ενήλικες αναγνώστες. Απευθύνομαι και στους δυο. Ο Zohar Shavit προσπαθώντας  να ερμηνεύσει την  επιτυχία βιβλίων τα οποία είναι εξ ίσου δημοφιλή σε ενήλικες και παιδιά  καταλήγει στο συμπέρασμα  ότι πρόκειται για αμφίσημα κείμενα με διττή υπόσταση. Θα τα παρομοίαζα με  πολυπρισματικές   «μαγικές εικόνες»  που αλλάζουν όψη  ανάλογα με την οπτική γωνιά προσέγγισης. Γι’ αυτό το λόγο επιδέχονται πολλαπλές αναγνώσεις. Μπορεί να τα απολαμβάνει τόσο ο μικρός, όσο και ο μεγάλος αναγνώστης, ο καθένας    προσλαμβάνοντας    κάτι διαφορετικό.  Και ο ίδιος  μικρός  αναγνώστης μεγαλώνοντας μπορεί   να ανακαλύπτει νέες πτυχές και νέους τρόπους ανάγνωσης. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι σε μια εκδήλωση στον «Ελευθερουδάκη»  μια κυρία  μού ζήτησε να  της γράψω  στο βιβλίο μου «Η Ζωγραφιά της Χριστίνας» μια  αφιέρωση για τον «Δημήτρη που λατρεύει τα βιβλία σας». Όταν την ρώτησα «πόσο χρονών είναι ο Δημήτρης», μου απάντησε «Σαράντα πέντε. Είναι ο σύζυγος μου. Γναθοχειρουργός το επάγγελμα!»
Αρχικά τα παιδιά, τα περιτυλίγουμε με μια γαλάζια ή ροζ «αθωότητα» αλλά σε ανύποπτο διάστημα, αρχίζουν να βομβαρδίζονται από παιχνίδια και εικόνες που ξεχειλίζουν από βία. Παιδαγωγικά αυτό δεν είναι σχιζοφρενικό; Και σχιζοφρενικό και εξωφρενικό και ό,τι άλλο θέλετε. Το θέμα έχει πολλές πτυχές. Θα επικεντρωθώ σε μια από αυτές. Με  καταθλιπτικά λίγες  εξαιρέσεις,  η πολιτιστική   δίαιτα των παιδιών  κυμαίνεται από το βαρετό  στο τοξικό,  από το   ανούσιο  στο  ψυχοφθόρο , ένα βραδείας δράσεως  κοινωνικό δηλητήριο, όπως είχε πει ο  Philip Pullman. Κι αυτό, επειδή υποτιμάμε την  πολιτιστική μας παραγωγή για τα παιδιά.  Ενώ ετοιμάζουμε λουκούλλεια πολιτιστικά γεύματα για τους εαυτούς μας,  ρίχνουμε και μερικά  πενιχρά   ψίχουλα στα  παιδιά.    Μετά αγανακτούμε  όταν ανακύπτουν τα πάσης φύσεως κοινωνικά προβλήματα. Μιλώντας ως εγκληματολόγος  είμαι πεπεισμένος    ότι  πληρώνουμε και θα συνεχίσουμε να πληρώνουμε  το τίμημα  του εγωισμού και της αδιαφορίας μας. Αυτός είναι ο  λόγος για τον οποίο  απαιτείται  μια δραστική  και  κατεπείγουσα  πολιτιστική μετάγγιση  δυνάμεων,  κονδυλιών και ταλέντων από το χώρο των ενηλίκων στο χώρο των παιδιών.
Η επικαιρότητα σάς επηρεάζει στο γράψιμο; Ναι, αλλά την αποδίδω     με   συμβολικό και αλληγορικό τρόπο .Επίσης, προσπαθώ να εντάσσω στο μύθο διάφορες   τεχνολογικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, στο παραμύθι μου  «Η μάγισσα Φουφήχτρα» η  μάγισσα  διαθέτει ιπτάμενη  ηλεκτρική σκούπα  με την οποία ρουφάει τα θύματά της, εφοδιασμένη, μάλιστα,  με  GPS  για να τα εντοπίζει σε παιδικές χαρές και σε κάποιο άλλο παραμύθι μου, ο αυτοκράτορας Μαξιμιλιανός ο τρίτος επικοινωνεί μονό με φαξ και  καταδικάζει σε θάνατο τους ταχυδρόμους.
Στους «Δραπέτες της σκακιέρας» η αφιέρωσή σας ξεκινά με την φράση «Σε όλους όσους  αρνούνται να γίνουν πιόνια». Υπάρχει στα παραμύθια σας η πολιτική ματιά με την ευρύτερη έννοια; Με την ευρύτερη έννοια σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό  τα κείμενα μου έχουν  και  πολιτική διάσταση.   Για παράδειγμα,  η “Φρουτοπια” ,   μια χώρα που τα φρούτα  προσπαθούν να απαλλάξουν από το ζυγό  της εκμετάλλευσης των μανάβηδων και των  πολυεθνικών εταιριών  (όπως η «Λεμονοστιφέν» και η «Κομποστάλ», οι οποίες  επιδιώκουν να τα κάνουν αναψυκτικά και κομπόστες αντίστοιχα )  έχει από τη φύση της πολιτικό χαρακτήρα. Πάντα θα υπάρχουν κολοκυθάκια που ονειρεύονται να δείρουν μανάβηδες  , υπουργικά συμβούλια που απαρτίζονται από σπουδαία λαχανά, επίδοξοι  καρπουζοκράτορες, βλίτα που επιδιώκουν να γίνουν υπουργοί παιδείας    και υποβαθμισμένες γειτονιές  κατοικούμενες από λεμονόκουπες.  Aς μην ξεχνάμε   ότι πολλά   κλασσικά έργα που διαβάζονται από παιδιά όπως  «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ»  ή «Η Άλικη στη Χωρά των θαυμάτων», παράλληλα με το μυθοπλαστικό τους περιεχόμενο, έχουν και την πολιτική  τους διάσταση. Σατιρίζουν καυστικά  θεσμούς,    καταστάσεις και συμπεριφορές   της εποχής τους.
Η «Φρουτοπία» πως γεννήθηκε; Η ιδέα χρονολογείται από    την εποχή που έγραφα στο παιδικό περιοδικό «Το Ρόδι»,    το οποίο   εξέδιδε  η Δροσούλα Έλιοτ.  Εκεί πρωτοδημοσιευτηκε μια    συνέντευξη μου με ένα μήλο ονόματα  Αιμίλιο,   το οποίο καταγόταν από το μήλο που είχε πέσει  στο κεφάλι του Νεύτωνα και  παραπονιόταν για την ευνοϊκή μεταχείριση  των ροδιών από το περιοδικό.  Η συνέντευξη  αυτή άρεσε στον τότε διευθυντή του παιδικού προγράμματος της ΕΡΤ, ο οποίος  έτυχε να την διαβάσει  και μου ζήτησε  να γράψω  μια σειρά από παρόμοιες συνεντεύξεις με φρούτα και λαχανικά. Για να μην είναι  ξεκάρφωτες οι συνεντεύξεις     αποφάσισα να  τις συνδέσω μεταξύ τους   δημιουργώντας   μια μυθική χωρά, τη Ουτοπία, και ένα δημοσιογράφο, τον  Πίκο Απίκο.  Έπρεπε, όμως,  να επινοήσω ένα λόγω για την επίσκεψη του Απίκου στη Φρουτοπία και αυτός ήταν ο πανικός που προκαλεί στη Φρουτοπια  η   μυστηριώδης εξαφάνιση  ενός μανάβη.  Ο Αιμίλιος το μήλο ήταν το ξεκίνημα.  Σιγά-σιγά  προετέθησαν γύρω στους ογδόντα  ακόμα κύριοι  και δευτερεύοντες χαρακτήρες  με αποτέλεσμα η  Φρουτοπια να εξελιχθεί   στο πιο περίπλοκο και πολυπρόσωπο απ’ όλα μου τα έργα ,  ένα  αλληγορικό κωμικό  ‘έπος’ χιλίων   εφτακοσίων συνολικά  σελίδων . Από ένα σημείο και μετά η  συγγραφή της    απαιτούσε  ενδελεχή  αποδελτίωση γεγονότων,      καταστάσεων και   σχέσεων,    ούτως  ώστε να είμαι     σε θέση να  θυμάμαι και   να παρακολουθώ τα αβυσσαλέα μίση, τις αποτρόπαιες προδοσίες  και τις καταχθόνιες συνωμοσίες  που διαδραματίζονταν   στα μανάβικα,  τις φυλακές, τα μέγαρα και τις απόμερες γειτονιές  της  μυθικής αυτής χώρας.  Αυτός είναι ο λόγος που υστέρα από δεκαετίες,  τώρα  μόλις ολοκληρώνεται, επιτελούς, το έργο με την κυκλοφορία σε   δυο μήνες περίπου, του ογδόου τόμου των συλλεκτικών τευχών  της Φρουτοπιας από τις εκδόσεις Modern Times.
Έχετε δουλέψει με πλήθος αξιολογότατων εικονογράφων όπως ο Μαρουλάκης, ο Παυλίδης, η Helen Oxembury και τόσοι άλλοι. Πως είναι συνήθως η συνεργασία σας;  Γράφοντας ας πούμε μια ιστορία, σκέφτεστε σε ποιον θα ταίριαζε καλύτερα να την εικονογραφήσει; Όταν γράφω,  ξεκινάω από   φανταστικές  εικόνες  τις οποίες εκφράζω  με  λέξεις. Ο καλλιτέχνης,  ο οποίος  αναλαμβάνει την εικονογράφηση, πρέπει να  δεχτεί   το λόγο και να τον μετουσιώσει πάλι  σε εικόνα. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο.   Σε ένα από τα βιβλία  της σειράς «Παραμύθια με αριθμούς»  που κυκλοφορεί με τον τίτλο «Η Φίφη και η Φωφώ, οι φαντασμένες φάλαινες» και στο οποίο τα παιδιά διδάσκονται μέσα από μια διασκευαστική ιστορία πολλαπλασιασμό και διαίρεση, η  εικονογράφος  έπρεπε να ζωγραφίσει   μια λαίμαργη   φάλαινα   η οποία  έχει φάει  πέντε  αεροπλανοφόρα  που το καθένα τους έχει μέσα δώδεκα αεροπλάνα και το κάθε αεροπλάνο  έχει  δυο πιλότους,  εννιά  αεροσυνοδούς, εφτά Γιαπωνέζες και έξι Ινδούς φακίρηδες. Το ρεκόρ, όμως,  χρόνου εικονογράφησης το έσπασε ο Αλέξης  Κυριτσοπουλος  με τα τέσσερα βιβλία  του Λούκουλου, του λαίμαργου ελέφαντα,  τα οποία  τα εικονογραφούσε  γύρω στα  επτά χρόνια  ώσπου  να μείνει ευχαριστημένος με το ελέφαντα και να  τελειοποιήσει την ουρά του ελικοπτεροκροκόδειλου. Τον ίδιο περίπου χρόνο πήρε η εικονογράφηση του βιβλίου «Τα τρία μικρά λυκάκια» από τη Helen Oxenbury.  Η επιλογή του εικονογράφου γίνεται ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του κειμένου και το   ταλέντο του κάθε καλλιτέχνη. Διαφορετικό  εικονογράφο απαιτεί  ένα λυρικό από ένα χιουμοριστικό κείμενο, ένα κείμενο στο οποίο πρωταγωνιστούν  ζώα από ένα κείμενο στο οποίο πρωταγωνιστούν άνθρωποι.
Το …Μνημόνιο θα μπορούσε να γίνει παραμύθι; Μάλλον το παραμύθι έγινε μνημόνιο και μάλιστα πριν από πολλά χρόνια. Στο   βιβλίο μου ‘Τα μαγικά μαξιλάρια’    οι κάτοικοι    μιας μυθικής χωράς είναι αναγκασμένοι να δουλεύουν ολοένα  και πιο εξαντλητικά στα αδαμαντωρυχεία και τα κλωστήρια συρματοπλεγμάτων. Για να αυξηθεί η παραγωγικότητά τους,  ο  άρχοντας  της χώρας καταργεί τα πάρτι γενεθλίων, τις Αποκριές, τα διαλείμματα των σχολείων και τις Κυριακές  που τις   μετονομάζει   σε Προδευτέρες και  δεν διαφέρουν στο παραμικρό απο τις κανονικές Δευτέρες.   Με τη βοήθεια τριών αυλικών ,  του καγκελαρίου  Τύλιου Ξεφτύλιου, του αρχιμάγου Σαυρίλιου Βρισελιέ  και του αρχηγού της βασιλικής φρουράς Βουλίμιου Βλήμα προσπαθούν να τους στερήσουν ακόμα και τα όνειρά τους.
Είναι αλήθεια πως για να κατεβάζετε ιδέες, τρώτε λουκουμάδες με μέλι από χρυσάνθεμα; Και όχι μόνο.  Tρώω, επίσης, αστροσάντουιτς και  χρυσανθεμοσαλάτα και πίνω  πορτογαργαλάδα και βυσσινάδα με παγάκια από δροσοσταλίδες.

topontiki.gr